DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ

            Tıpta kontrasepsiyon denilen konu kişilerin gebe kalmadan güvenle seks yapabilmelerini ifade eder. Geleneksel olarak bazı yöntemler kullanılırsa da tıbbi uygulamalarda modern kontrasepsiyon yöntemleri olarak yüksek başarı ile uygulanabilenler azdır.

            Prezervatif (kondom) en sık uygulanan yöntemlerden biridir. Her ilişki öncesi kullanılması gerekir ve uygulama için erkeğin ereksiyonu şarttır. En büyük eleştiriyi de bu nedenle alır. İlişkiyi kesintiye uğratması çiftlerin istemediği bir özelliktir.

            Rahim içi araç (spiral) çok yaygın kullanılır. Plastik ve bakırlı tipleri vardır. Uygulama genellikle adetin son günü olmalıdır. Ofis koşullarında ayrıca bir anestezi gerektirmeden uygulanabilir. Yüksek oranda koruyucudur. Çıkarılması da çoğu zaman kolayca olur. Genellikle 5 yıllık süresi vardır. Aşırı kanamalı adet gören kadınlarda sürekli progesteron hormonu salan tipleri de vardır. Yan etkilerinin başında anormal kanama, adet kanamalarının yoğunlaşması ve buna bağlı kansızlık (anemi), enfeksiyon, kasık ağrısı gelir. Nadiren kendi yerinden ayrıldığı gözlenebilir. Hiç doğurmamışlara önerilmez. Dış gebelikten korumaz, bu nedenle dış gebelik geçirmiş kişilere önerilmez.

            Doğum kontrol hapları en yaygın kullanılan ve en yüksek koruyuculuğa sahip yöntemdir. Her gün benzer saatlerde hap kullanmayı gerektirir. Hiç unutulmamalıdır. Aksi takdirde hem koruyuculuğuna güvenilmez hem de anormal kanama nedeni olabilir. En büyük eleştiri ilişki olsun olmasın hap kullanılma gereksinimidir. En önemli yan etkisi önceden öngörülemeyen bazı riskli kişilerde damar içerisinde pıhtılaşmayı kolaylaştırmasıdır. Bu nedenle sigara içenlere ve önceden böyle bir hastalık geçirmiş olanlara önerilmez. Tedavi esnasında adet kanama miktarı azalır, adet ağrıları azalabilir, fonksiyonel yumurtalık kistlerine rastlanılmaz. Bazı kişilerde migren atakları sıklaşabilir. Tedavinin ilk aylarında görülen bulantı zamanla ortadan kalkar. Günümüzde kullanılan doğum kontrol hapları ile sivilcelenme ve tüylenme pek görülmez. Nadiren 1-2 kg alımı gözlenebilir. Birçok kadın başka nedenlerle kilo alımı olduğu halde tedavi esnasında diyetlerine pek dikkat etmediği için oldukça fazla kilo alabilir. Burada ilacın etkisinden çok aşırı yemek yeme sözkonusudur. İlaç günah keçisi rolu görür. Emzirme döneminde kullanılmazlar, sütün kesilmesi sebebi olurlar. Koruyuculuk tedavi kesilir kesilmez ortadan kalkar ve gebelik meydana gelebilir. Tedavi kesilmesine karar verildiğinde mevcut ilaç kutusunun bitmesi beklenmelidir.

            Depo etkili hormonal koruyucu iğneler vardır. Ayda bir yapılan preperatlar yanında 3 ayda bir yapılan preperatlarda vardır. Ayda bir yapılan preperatlar estrojen ve progesteron içerirken 3 ayda bir yapılan preperat sadece progesteron içerir. Bu nedenle emzirme döneminde de kullanılabilir. Ancak adet düzensizliği ve amenore (hiç adet görmeme) yapabilir. Deri altın yerleştirilen implantlarda sürekli progesteron hormonu salarak etki ederler. Etkileri 3 yıldır. Üst kolda cilt altına kolaylıkla lokal anestezi ile yerleştirilebilir. Çıkarılmaları o kadar kolay olmayabilir. Depo etkili progesteronlar gibi adet düzensizliği ve amenore yapabilir.

            Takvim yöntemi güvenilir olmayan bir yöntemdir. Eğer uygulanacaksa adetlerin çok düzenli olması gerekir. Adetin başlangıcından itibaren 10 ile 18 gün arası tehlikenin yüksek olduğu dönemi işaret eder.

            Koitus interruptus denen geri boşalma yöntemi halk arasında yaygın kullanılır ama hiç güvenilir değildir. İlk meni damlası bazen dışarıya alınamayabilir ve yüksek oranda sperm içerir. Bu yöntem hem kadını hem de erkeği tedirgin ederek cinsel ilişkinin doğallığını bozar.

            Yukarıda bahsedilen tüm bu yöntemler geri dönüşümlü yöntemlerdir. Kalıcı kontrasepsiyon sağlayan yöntemlere kısırlaştırma ameliyatları denir. Erkek için vazektomi yapılır. Lokal anestezi ile yapılan basit bir operasyondur. Kadın için ise tüp ligasyonu yapılır. Tek başına bir işlem olarak yapılacaksa  laparoskopi ile yapılır. Ayrıca sezaryen esnasında ya da diğer jinekolojik operasyonlara ek olarak yapılabilir. Evli olmayanlara yapılmaz ve her iki eşin de işlem için rızası gerekir.