GEBELİKTE İLAÇ KULLANIMI 

            Gebelik sırasında birtakım ajanlara maruz kalındığında, bebekte anomali ortaya çıkmasına teratojenite denir ve bu tip ajanlara teratojen ajanlar denir. İlaç gibi kimyasal ajanlar yanında radyasyon gibi fizik ajanlar ve bazı virüsler gibi infeksiyon ajanları mevcuttur. Bu konunun tıp dünyası ve kamuoyunun dikkatini çekmesi talidomid faciası ile olmuştur. Gebelik bulantı-kusmasına karşı kullanılan talidomid alan bazı gebelerin çocukları doğuştan kolsuz-bacaksız (fokomeli) doğmuştur. Ultrasonun bulunmadığı zamanlarda bu tür çocukların tanısı doğum öncesi yapılamadığı için bugün bir facia olarak anılmaktadır.

            Gebelik esnasında doktorunuza danışmadan hiçbir ilaç kullanmayınız. Herhangi bir hastalık nedeniyle gebe iken size bir ilaç reçete edildiyse sizi takip eden doğum hekiminizle paylaşıp onun onayını alınız. Gebelik öncesinde düzenli olarak almakta olduğunuz ilacı doktorunuza danışın ve mümkünse zararı olmayabilecek bir tanesiyle değiştirin.

            Hiçbir ilacın prospektüsünde ilacın güvenle kullanılabileceği yazmaz. Bu, insanlar üzerinde deney yapılarak sonuçların yeterli bilimsel veri haline getirilememesine bağlıdır.

            Gebeliğin ilk 3 ayında özellikle ilaç kullanmaktan kaçınmak gerekir. Organ şekillenmeleri nedeniyle risk en fazladır. Gebe kalındığının bilinmediği erken dönem de ilaç kullanıldığında genellikle “ya hep ya hiç yasası” geçerlidir. Bu dönem genellikle beklenen ve görülmeyen adet dönemine kadar olan süreyi kapsar. Yani ilaç zarar vermişse ya gebelik oluşmaz ya da çok erken düşük olur ve klinik olarak gebelik oluştuğu dahi fark edilmez, ya da bebek hiçbir zarar görmeden gebelik devam eder.

            Bir ABD kuruluşu olan FDA ilaçları, gebelikte kullanımıyla ilgili bir sınıflandırma oluşturmuştur. Buna göre;

            Kategori A: Kontrollu çalışmalarla gebelikte bir zarar olmadığı gösterilmiş ilaçlar. Normal dozlardaki vitaminleri içerir.

            Kategori B: Şimdiye dek insan ve hayvanlarda belirgin bir risk saptanmayanlar. Hayvanlarda hiç zarar oluşturmayan ve insanlarda yeterli çalışma olmayan ilaçlar da bu gruba dahildir. Parasetamol (minoset, parol, tamol) grubu ağrı kesiciler ve penisilinler bu gruptur.

            Kategori C: Hayvanlarda bildirilmiş bazı zararlı etkiler vardır ancak insanlarda kontrollu çalışma yoktur. Bu grup ilaçlar çok gerekirse ve daha zararsız kategoride bir ilaç seçeneği yoksa kullanılabilir. Yani mutlak gereklilik olmadıkça kullanılmamalıdır.

            Kategori D: Hayvan deneylerinde anomali yaptığı biliniyor, insanlarda da zararlı olduğuna dair örnekler var. Ancak kullanılmaması durumunda daha ciddi risk ortaya çıkabilecekse kullanılabilirler. Bazı epilepsi ilaçlarında olduğu gibi ilacı kullanmamakla ortaya çıkabilecek riskler daha fazla olabilir.

            Kategori X: Kanıtlanmış zarar nedeniyle tavsiye edilmeyen ilaçlar.